Onderstaand blogbericht van Marco Streefkerk (DEN) is ook gepubliceerd op de blog van DEN.
40 liefhebbers van historische geografische informatie (kortweg erfgeo) waren onlangs te gast in Amersfoort bij de RCE. Gezamenlijk werden nog één keer de mooie resultaten van het project Erfgoed en Locatie ervaren. Tevens was er gelegenheid om activiteiten en ideeën over het verder gebruik van deze resultaten met diverse betrokkenen te bespreken. Graag deel ik met jullie mijn enthousiasme dat ik aan deze dag heb overgehouden.
Het project
Erfgoed en Locatie (E&L) is tussen juli 2012 en december 2015 uitgevoerd door DEN. In het project is voortgebouwd op de kennis en producten uit voorloopprojecten De Woonomgeving en WatWasWaar. De ministeries van EZ en OCW financierden het project vanuit het PRIMA-fonds voor 50%. De overige middelen kwamen, in de vorm van matching, van de vele deelnemers aan het project uit het erfgoed. In het project heeft DEN voor de software ontwikkeling intensief samengewerkt met Waag Society, pionier op het gebied van digitale media. De RCE heeft voor borging van de resultaten gezorgd. Meer over doelstelling en organisatie van het project is te lezen in de projectbank van DEN.
Het resultaat
Tijdens de bijeenkomst werden de afzonderlijke resultaten nog eens in samenhang gedemonstreerd. De binnen E&L ontwikkelde software is zoveel mogelijk modulair, open source, gebruikersgericht en gedistribueerd. Als gevolg hiervan is het resultaat samengesteld uit een serie producten en diensten. Deze zijn elk afzonderlijk van waarde voor een concreet gebruik nu, dat later naar behoefte kan worden uitgebreid. Bij gebruik in de toekomst kunnen de afzonderlijke modules vrijuit gekoppeld worden, binnen de infrastructuur van een afzonderlijke instelling, maar ook in de nationale infrastructuur als gemeenschappelijke voorziening. Tijdens de demonstratie bleek hoe de afzonderlijke producten een samenhangende waardeketen voor erfgeo realiseren.
De erfgeoviewer maakt erfgoed zichtbaar op een (historische) kaart. Total Active Media ontwikkelde deze tool met functionele input van Oneindig Noord-Holland. De viewer is standaard gekoppeld aan Digitale Collectie, de nationale voorziening waar erfgoedinstellingen bij aan kunnen sluiten om digitale collecties in samenhang vindbaar te maken. Ook toont de viewer de historische collectie Kadastrale Kaarten 1811-1832.
Deze Kadastrale Kaarten, die verweesd dreigden te raken na afloop van WatWasWaar, hebben een nieuw houdbaar onderkomen gevonden bij de RCE. Via de Beeldbank blijven ze als oudste volledige gedigitaliseerde nationale kadastrale kaart voor heel Nederland via één toegang raadpleegbaar en in hoge resolutie te bestellen. Ook ander hergebruik van de kaarten is nu, in tegenstelling tot WatWasWaar via harvesting of API mogelijk.
Historische kaarten zijn beter bruikbaar, bijvoorbeeld in een viewer, als de digitale afbeeldingen voorzien zijn van geografische coördinaten. Het proces om dit te doen heet georefereren. Om zoveel mogelijk historische kaarten in de digitale collectie Nederland te georeferen heeft E&L de georefereertool ontwikkeld in samenwerking met Picturae en het Stadsarchief Amsterdam.
Het hart van de E&L ontwikkelingen wordt gevormd door de erfgeothesaurus. Deze tool maakt het mogelijk om kennis over elke plaats, bestuurlijke eenheid, straat, zelfs elk gebouw en elk adres dat ooit in Nederland bestaan heeft vast te leggen en te gebruiken voor het ontsluiten en bruikbaar maken van erfgoedcollecties. De thesaurus kan gebruikt worden door erfgoedinstellingen via eenvoudige interfaces in de browser. Collecties, opgenomen in Digitale Collectie, kunnen ook enigzins automatisch verrijkt worden met kennis in de erfgeothesaurus zonder inspanning van de collectiehouder.
Uitgebreide informatie over de ontwikkeling en resultaten van E&L lees je in het projectarchief. Daar vind je ook verwijzingen om zelf met de tools aan de slag te gaan.
Het gebruik
Al tijdens het project hebben erfgoedinstellingen zoals het Rijksmuseum en Erfgoed Leiden e.o. hun (regionale) kennis van historische toponiemen toegevoegd aan de erfgeothesaurus. Daarmee kunnen hun eigen collecties en die van anderen betere worden ontsloten. Dit gebruik van de erfgeothesaurus zal in 2016 vanuit Waag worden voortgezet. De RCE wil dit gebruik als een blijvende gemeenschappelijke voorziening voor het erfgoedveld gaan aanbieden. RCE ziet ook mogelijkheden voor gebruik binnen de ruimtelijke ordening. Dit E&L product wordt ook hergebruikt door IISG en het Lab van de NYPL.
Het Stadsarchief Amsterdam laat op dit moment een selectie van 5000 kaarten uit haar collectie door het publiek georefereren. Door de inbouw van de georefereertool in het VeleHanden platform is dit een nieuwe mogelijkheid van crowdsourcing. Mogelijk wordt georefereren ook een standaard functionaliteit in het Collectie Management Systeem van Picturae. Het zou mooi zijn als alle historische kaarten als een virtuele collectie herbruikbaar worden. De RCE denkt na hoe zoiets zou kunnen.
Oneindig Noord-Holland tenslotte gebruikt de erfgeoviewer in de nieuwe versie van het platform INNL. INNL moet de culturele startpagina van Nederland worden. Deze ontwikkeling is een voorbeeldproject voor het werkpakket Zichtbaar van het Netwerk Digitaal Erfgoed.
Netwerk Digitaal Erfgoed
De link is al gelegd, en terecht. Ik denk dat E&L met toepassing van open innovatie, focus op gebruikers en Linked Data, heel goed past in de nationale strategie voor digitaal erfgoed, ook al is deze pas tegen het einde van het project gepubliceerd. De uitvoering van het project kan gezien worden als een soort van proeftuin voor het samenwerken in het NDE. De structuur die het NDE nu biedt, vergroot de kans dat de kennis en producten die E&L heeft ontwikkeld, een blijvende impact op de erfgoedsector veroorzaakt.
INNL als voorbeeldproject van zichtbaar erfgoed heb ik al genoemd. De samenwerking voor duurzaam toegankelijke digitale kaartcollecties past in houdbaar erfgoed. De erfgeothesaurus is een onmisbare schakel om erfgoedcollecties te koppelen op locatie en daarmee bruikbaar te maken voor beantwoording van de gebruikersvraag waar iets in het verleden was. E&L is wat mij betreft ook een goed voorbeeld om aan te tonen hoe belangrijk de samenwerking met private partijen in het netwerk is. Zonder hun aanpak, motivatie en technische inbreng was Erfgoed en Locatie niet gelukt, dat is wat mij betreft ook een voorbeeld voor de activiteiten binnen NDE.
E&L2016
Aan de opkomst en sfeer tijdens de bijeenkomst merkte ik bij veel partijen motivatie om verder te gaan met beheer, gebruik en doorontwikkeling. Waag, DEN en RCE hebben daarvoor nog een vervolgproject afgesproken. Daarmee is de beschikbaarheid van de projectresultaten in ieder geval voor 2016 gegarandeerd. We zullen dit doen binnen het NDE programma. We rekenen erop met dit vervolg ook voor andere betrokkenen, erfgoed, gebruikers en software-ontwikkelaars, een aanjager voor verdere samenwerking rond erfgeo zal zijn.